“Báo, tạp chí là một loại hình thông tin đại chúng thực hiện các chức năng cơ bản như thông tin, định hướng dư luận, giải trí..., và được phát hành định kỳ”. - (PGS.TS Dương Xuân Sơn, Cơ sở lý luận Báo chí Truyền thông)

 

Các loại hình báo chí phải tuân thủ nguyên tắc định kì, ra theo số báo hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng,…Mỗi bài báo đều có thể bị hạn chế bởi trang báo, số chữ và nếu không đăng tải hết người biên tập buộc phải để lại cho số báo sau. Dựa trên từng loại hình báo chí cơ quan chủ quản sẽ quyết định kì hạn xuất bản thích hợp. Ví dụ: Tạp chí khoa học, Tạp chí lí luận thường có kì hạn 1 tháng, 2 tháng hoặc 3 tháng. Tạp chí tin tức có thể xuất bản theo tuần hoặc 2 số/tuần. Còn tính định kì của báo bao giờ cũng ngắn hơn tạp chí, có thể là báo hàng ngày, hàng tuần. Đối với truyền hình và phát thanh thì chương trình thời sự có tính định kì rất ngắn, thường chỉ là các chương trình cách nhau 3 hoặc 4 giờ.

 

 

 

Tính phi định kì của báo trực tuyến được hiểu là sự không có kì hạn, không tuân theo từng số báo khi đăng tải tin tức, bài viết, người làm báo có thể cập nhật hóa thông tin bất kì thời điểm nào trong ngày, ở bất kì nơi đâu, cách thức phát hành mỗi bài báo theo con đường độc lập của nó. Tức là các bài báo sẽ không chờ đợi trang báo của nó, và các trang sẽ không chờ đợi số báo. Tính phi định kì cũng góp phần rút ngắn thời gian truyền tải thông tin tới công chúng, dẫn đến sự thay đổi trong hoạt động công việc, học tập, các vấn đề chính trị, văn hóa, du lịch,…

 

VD: Ngay khi Hội nghị TƯ 6 vừa kết thúc, trên báo Vietnamnet.vn đã xuất hiện bài viết “Thông báo Hội nghị Trung ương 6”. Muốn thực hiện điều này, một số báo in như: Nhân dân, Thanh niên, Tuổi trẻ,… phải chờ đến số phát hành vào sáng hôm sau.

 

 

Tính phi định kì là điều kiện khách quan có ảnh hưởng đến phong cách sáng tạo của người làm báo. Trước hết là sự khẩn trương trong lao động sáng tạo tác phẩm báo chí: một nhà văn có thể làm việc với tác phẩm của mình hàng năm hoặc nhiều hơn, nhưng nhà báo chỉ có thể tính thời gian hoàn thành tác phẩm của mình theo giờ, thậm chí là ngắn hơn. Báo trực tuyến cho phép nhà báo đưa tác phẩm của mình lên mạng bất kì lúc nào, bất kể thời gian và không gian. Nếu trong thời gian nhất định nhà báo không thực hiện được thì thông tin sẽ bị loại vì đã trở thành thông tin cũ không thể đáp ứng tính thời sự của báo chí.

 

Tính phi định kì không chỉ có tác dụng rút ngắn thời gian “chết” (khoảng thời gian từ khi sự kiện xảy ra đến khi thông tin đến với công chúng) mà nó còn tác động trực tiếp đến phong cách làm báo hiện đại. Nhà báo trực tuyến không còn ý niệm về số báo, giờ phát hành, như vậy đòi hỏi họ phải chủ động sáng tạo, tác nghiệp ở mọi lúc, mọi nơi, cung cấp thông tin cho công chúng một cách nhanh chóng nhất. Những biên tập viên báo trực tuyến phải là những người có các kỹ năng biên tập ngôn ngữ, biên tập hình ảnh và video, bất kì lúc nào cũng sẵn sàng đưa tin, bài lên trang báo. Tính phi định kì ở báo trực tuyến không gây sự gò bó về giờ giấc, trực tiếp thúc đẩy khả năng sáng tạo và sự chủ động nơi nhà báo.

 

 

Quy tắc đính chính tin bài: Các loại hình báo truyền thống, đặc biệt là báo in đều có quy định về đính chính, nhưng với báo trực tuyến thì chưa. Nhà báo có thể sửa trực tiếp vào bài báo và thay đổi, hay dỡ bài xuống bất kỳ lúc nào. Đây cũng là vấn đề đang còn gây nhiều ý kiến mâu thuẫn nhau. Liệu với ưu thế của báo trực tuyến, các nhà báo có làm giảm đi vai trò của việc kiểm tra thông tin trước khi đưa lên mạng? Ở báo in, người biên tập buộc phải cân nhắc độ dài bài viết, có thể chia tiếp vào số báo sau, phụ thuộc hoàn toàn vào tính định kì của tờ báo. Thế nhưng tính phi định kì của báo trực tuyến giúp thông tin có thể được sắp xếp theo từng lớp, từng tầng để công chúng chọn một lượng thông tin cần thiết trong thời điểm truy cập mạng.

 

Sự thay đổi về cấu trúc tin bài: cấu trúc tin ở các loại hình báo chí truyền thống rất đa dạng: hình tháp đứng, hình tháp ngược, hình viên kim cương, hình đồng hồ cát,…Bởi vì công chúng đọc tập trung vào một tờ báo, xem tập trung vào một chương trình phát thanh, truyền hình. Còn ở báo trực tuyến, cấu trúc được sử dụng nhiều nhất chính là hình tháp ngược, và đoạn dẫn nhập đóng vai trò vô cùng quan trọng, đây gần như là tất cả những gì hiển thị trên màn hình, đại diện cho bài báo. Tít và sapo của tác phẩm báo trực tuyến được trình bày tách riêng với bài báo và là nơi công chúng nhận biết đầu tiên, chứ không được trình bày liền mạch với bài như trên báo in. Người đọc click chuột tại tít để vào bài báo, đoạn dẫn xuất hiện như một cái tít mở rộng, phải khẳng định vấn đề và níu kéo được sự quan tâm của công chúng. Nhiều tờ báo trực tuyến đã chọn nguyên tắc "Nắm cỏ thơm cho con lừa" như một cách thu hút công chúng hiệu quả. Chỉ bằng một nắm cỏ nhỏ bé, nhưng thơm ngon nhất, để dụ con lừa vào kho cỏ mênh mông, trù phú bên trong. Mỗi bài báo cũng vậy, trước hết là những tin tức mào đầu, lời dẫn được đưa ra bên ngoài trang nhất, như một sự nối dài của tít. Khi độc giả thấy hấp dẫn ngay lập tức họ click vào tít, đi vào nội dung bên trong. Và tại đây lại có “cánh đồng trù phú” với hàng ngàn thông tin hấp dẫn, đa dạng, nhiều chiều.

 

Tương tác với công chúng ngày càng hiệu quả: Ở báo in, phát thanh và truyền hình, mỗi chương trình phát ra đều phải có lịch trình rõ ràng, theo đúng thời gian, thời lượng quy định,...Công chúng tiếp nhận thông tin bị động hoàn toàn về tốc độ, trình tự tiếp nhận thông tin cũng như phải tập trung vào màn hình để có thể hiểu được thông điệp truyền tải. Bên cạnh đó, một chương trình phát thanh, truyền hình muốn được phát sóng buộc phải lên kế hoạch và thực hiện trong khoảng thời gian nhất định. Rất hiếm chương trình có thể “chen ngang”, càng không thể bổ sung thông tin ngay lập tức. Công chúng yêu thích một chương trình, phát thanh, truyền hình nào đó, bắt buộc phải sắp xếp thời gian, đón chờ mới có thể được thưởng thức, muốn xem lại chương trình rất khó. Báo trực tuyến có khả năng giao lưu trực tuyến, tương tác nhiều chiều giữa công chúng và toà soạn, tạo điều kiện cho mỗi công chúng trực tiếp tiếp cận với nguồn tin mà không qua khâu trung gian nào. Cập nhật thông tin liên tục, từng giây từng phút đến công chúng, nên hiệu quả truyền thông đạt được rất lớn. Nhờ các thể loại tường thuật trực tuyến, phỏng vấn trực tuyến,..sự việc sắp, đang, sẽ xảy ra đều có thể đưa lên mạng. Báo trực tuyến có những hyperlink, cung cấp thông tin, dữ liệu theo nhu cầu của mỗi người. Khả năng này cho phép tạo ra một siêu thị thông tin vô tận.

 

VD: Sáng ngày thứ năm, 11/10/2012, tại một trường mầm non có 300 học sinh ở Quận Tân Bình (TP HCM) rấy hoảng loạn khi một thanh niên mặc áo giáp tự chế xông vào kề dao khống chế hai bé 3 tuổi. Cuộc giải cứu con tin kết thúc lúc 11h. Toàn bộ diễn biến vụ việc đã được tường thuật chi tiết trên báo VnEpress.net, vàngay khi cuộc giải cứu con tin thành công, thì ngay lập tức tin đó cũng được lên mạng, thông báo cho toàn thể công chúng cả nước biết.

 

 

Sự chủ động trong tiếp nhận thông tin của công chúng: Công chúng hiện nay không còn thái độ thụ động, ngồi chờ từng số báo hay giờ phát sóng chương trình yêu thích. Họ trở thành chủ nhân của phương tiện truyền thông, bất kì thời điểm nào họ cũng có quyền lựa chọn thông tin mình cần thiết và yêu thích. Thông thường, khi đọc báo in, người ta chỉ đọc một tờ, xoay quanh nội dung được chuyển tải ở tờ báo đấy. Nghe một chương trình phát thanh hay xem một chương trình truyền hình cũng chỉ xem một lúc một kênh. Nhưng với báo trực tuyến, phương thức tiếp nhận thông tin lại khác, công chúng thường xuyên mở cùng một lúc 3,4 tờ báo thậm chí là nhiều hơn nữa. Họ theo dõi theo ý kiến chủ quan của mình, quan tâm và đọc kỹ hơn đến những lĩnh vực mà mình yêu thích trước tiên rồi mới đến những mục khác. Nếu như tính định kì của các loại hình báo chí truyền thống rất hạn chế sự đồng thời này thì tính phi định kì của báo trực tuyến cho phép phát huy tối đa tính chủ động trong lựa chọn thông tin nơi công chúng. Như vậy, tính phi định kì là một đặc trưng tất yếu của báo trực tuyến. và dĩ nhiên là nó ảnh hưởng không nhỏ đến cách tiếp nhận thông tin của công chúng hiện nay.

 

Tính phi định kì trực tiếp tạo nên sự thay đổi đáng kể trong cách thức cung cấp thông tin của người làm báo và phương thức tiếp nhận thông tin của công chúng. Mọi thông tin trên đầu ngón tay của bạn, người khai thác thông tin là đồng chủ thể với tác giả. Sự hoạt động của tính phi định kỳ đã tiếp thêm sức mạnh cho báo trực tuyến phát triển, tạo thành một đại dương thông tin bao la, đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng cao của công chúng hiện đại.