Anh P.C, trú tại thành phố Kon Tum thông tin: Chiều 11/7, tôi nhận được tin nhắn qua facebook của một người chị thân tín ở tỉnh Gia Lai, nhờ dùng facebook cá nhân bình chọn cho đứa cháu học lớp mẫu giáo đang thi vẽ. Ban đầu không tin, tôi dùng video call trong facebook gọi cho chị ấy thì đầu bên kia có người trả lời. Nhìn thấy hình ảnh, giọng nói của chị ấy nên tôi đã tin đúng là chị ấy nhờ và dùng facebook bình chọn cho cháu thì facebook ngay tức khắc bị kẻ khác chiếm hữu. Sau đó, họ dùng facebook của tôi gọi video call mượn tiền nhiều người thân, bạn bè của tôi. Một số bạn bè cảnh giác với chiêu trò này nên đã gọi điện thoại xác minh thông tin thì tôi mới biết là đã bị lừa. Mọi người cần nghi vấn, nâng cao cảnh giác khi nhận được cuộc gọi video call qua các nền tảng mạng xã hội.

“Deepfake” là sự kết hợp giữa “deep learning” và “fake”. Công nghệ này được xây dựng trên nền tảng machine learning mã nguồn mở của Google. Deepfake sẽ quét video và ảnh chân dung của một người sau đó hợp nhất với video riêng biệt nhờ AI và thay thế các chi tiết trên gương mặt như mắt, miệng, mũi với chuyển động gương mặt, giọng nói như thật. Càng có nhiều hình ảnh gốc thì AI càng có nhiều dữ liệu để học. Deepfake có thể gán khuôn mặt của người này sang người khác trong video với độ chân thực đến kinh ngạc.

Ở Việt Nam, Deepfake bắt đầu được cộng đồng quan tâm vì những nguy cơ tiềm tàng trong kỷ nguyên kết nối. Hiện nay Deepfake đang trở thành nỗi ám ảnh khi trở thành “bóng ma” trong thế giới Internet được dùng để lừa đảo, thao túng thị trường.

Theo các chuyên gia về công nghệ, phương thức của các đối tượng này thường là tìm kiếm thu thập thông tin cá nhân được đăng tải công khai trên các tài khoản mạng xã hội… để tạo ra một kịch bản lừa đảo. Khi nạn nhân cẩn thận sẽ gọi điện thoại hoặc video để kiểm tra thì chúng sử dụng phần mềm cắt ghép hình ảnh để đánh lừa.

Gần đây, các nạn nhân bị lừa đảo bằng các hình thức giả danh Facebook, hack Facebook để lừa tiền ngày càng có xu hướng gia tăng trên khắp cả nước. Các đối tượng lừa đảo dùng thủ đoạn rất tinh vi, có thể xảy ra với bất cứ ai và bất cứ thời điểm nào. Các đối tượng lừa đảo gọi cuộc gọi video call để giả làm người thân vay tiền, giả làm con cái đang du học nước ngoài gọi điện cho bố mẹ nhờ chuyển tiền đóng học phí hay có thể giả làm nhân vật nào đó khi kết bạn hẹn hò qua mạng để phục vụ cho các kịch bản chúng chuẩn bị sẵn.

Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm công nghệ cao, Công an tỉnh thông tin: Deepfake đang là một mối đe dọa đối với sự trung thực và tin cậy của video và hình ảnh. Các đối tượng sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo ra những video hoặc hình ảnh giả, sao chép chân dung để tạo ra các đoạn video giả người thân, bạn bè để thực hiện các cuộc gọi lừa đảo trực tuyến. Phần lớn hình thức lừa đảo trực tuyến này nhắm tới việc lừa đảo tài chính.

Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm công nghệ cao đưa ra một số dấu hiệu nhận biết hành vi lừa đảo để người dân cảnh giác: Thời gian gọi thường rất ngắn, chỉ vài giây; khuôn mặt thiếu cảm xúc, khá “trơ” khi nói hoặc tư thế trông lúng túng, không tự nhiên hoặc là hướng đầu vào cơ thể trong video không nhất quán với nhau; màu da của nhân vật trong video bất thường, ánh sáng kỳ lạ và bóng đổ không đúng vị trí - điều này có thể khiến cho video trông rất giả tạo và không tự nhiên; âm thanh không đồng nhất với hình ảnh, có nhiều tiếng ồn, bị lạc vào clíp hoặc clip không có âm thanh; ngắt giữa chừng, bảo là mất sóng, sóng yếu…yêu cầu chuyển tiền vào tài khoản mà tài khoản chuyển tiền không phải là tên người đang thực hiện cuộc gọi. 

Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm công nghệ cao cũng đưa ra một số khuyến cáo về cách phòng tránh với thủ đoạn lừa đảo này: Liên lạc trực tiếp với người thân, bạn bè thông qua một kênh khác xem có đúng là họ cần tiền không; Kiểm tra kỹ số tài khoản được yêu cầu chuyển tiền, nếu là tài khoản lạ, tốt nhất là không nên tiến hành giao dịch; Nếu cuộc gọi từ người tự xưng là đại diện cho ngân hàng, hãy gác máy và gọi trực tiếp cho ngân hàng để xác nhận cuộc gọi vừa rồi có đúng là ngân hàng thực hiện hay không; Các cuộc gọi thoại hay video có chất lượng kém, chập chờn là một yếu tố để bạn nghi ngờ người gọi cũng như tính xác thực của cuộc gọi.

Không thể phủ nhận sự tiện ích và hiệu quả mà công nghệ mang lại đối với sự phát triển của xã hội, tuy nhiên sự phát triển nào cũng có 2 mặt của nó, vì vậy bên cạnh việc hưởng lợi ích từ công nghệ mang lại, những công dân trong thời đại số cũng cần nâng cao cảnh giác với những thủ đoạn tinh vi của tội phạm công nghệ cao./.

Dương Nương