Năm 2023 là năm bước ngoặt quan trọng đối với khu vực KTTT, HTX khi những chủ trương, chính sách mang tính định hướng được ban hành: (1) Nghị quyết số 09/NQ-CP ngày 02/2/2023 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW; Nghị quyết số 09/NQCP đã đưa ra các nhóm giải pháp, nhiệm vụ cụ thể của các bộ, ngành, địa phương triển khai, thực hiện nhằm sớm đưa các chính sách hỗ trợ phát triển KTTT đi vào cuộc sống; (2) Luật Hợp tác xã năm 2023 được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV trên cơ sở khắc phục những tồn tại hạn chế của Luật Hợp tác xã năm 2012 và thể chế hóa tầm nhìn, nhiệm vụ, giải pháp tại Nghị quyết số 20-NQ/TW, là tiền đề để phát triển khu vực KTTT, HTX trong thời gian tới; (3) Chỉ thị số 19/CT-TTg ngày 03/6/2023 về việc đẩy mạnh chuyển đổi số trong khu vực KTTT, HTX.

Trong năm 2023, kinh tế thế giới tiếp tục có nhiều biến động phức tạp và bất ổn như lạm phát toàn cầu có hạ nhiệt nhưng vẫn ở mức cao, sự phục hồi chậm và suy giảm nhu cầu tiêu dùng của các đối tác thương mại lớn. Kinh tế trong nước nói chung, KTTT nói riêng có nhiều biến động và thách thức; tăng trưởng kinh tế không đạt như kỳ vọng. Bối cảnh trong nước và thế giới có nhiều biến động nhanh chóng, phức tạp, khó khăn, thách thức đối với việc triển khai thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội nói chung và KTTT, HTX nói riêng.

Tình hình phát triển KTTT, HTX năm 2023 cụ thể như sau:

Về số lượng: Theo thống kê sơ bộ, cả nước có 30.698 HTX, 137 LHHTX và 71.500 THT. So với năm 2022, số HTX tăng 1.261 HTX (tăng 4%) và đạt 97,45% so với kế hoạch. LHHTX tăng 07 LHHTX (tăng 5,4%), đạt 86,7% so với kế hoạch và số THT tăng 700 THT, đạt 97,95% so với kế hoạch, tăng 1% so với năm 2022. Số HTX thành lập mới năm 2023 là 2.986 HTX, đạt 115 % so với kế hoạch, bình quân 250 HTX thành lập mới/tháng (tăng 291 HTX, tăng 10,8% so với năm 2022). Năm 2023, số HTX đã ngừng hoạt động cần giải thể tăng cao với trên 1.700 HTX, gấp hơn 3 lần so với kế hoạch, tăng 82% so với năm 2022.

Tổng số thành viên HTX là 5.813.612 thành viên, đạt 86% so với kế hoạch (giảm 87.504 thành viên, giảm 1,5% so với năm trước); số HTX thành viên của LHHTX là 911 HTX, đạt 104,7% so với kế hoạch (tăng 31 HTX thành viên, tăng 3,5% so với năm 2022) và tổng số thành viên THT là 940 nghìn thành viên, đạt 87% so với kế hoạch (giảm 2,5 nghìn thành viên, giảm 0,3% so với năm 2022). Tổng số lao động thường xuyên trong năm 2023 là 861 nghìn người, đạt 66% so với kế hoạch (giảm 142,8 nghìn lao động, giảm 14% so với năm 2022).

Về hiệu quả hoạt động: Cả nước có 30.698 HTX, bao gồm 20.500 HTX nông nghiệp (HTXNN) với 13.655 HTXNN hoạt động đạt loại khá, tốt (tương đương tỷ lệ 65%); 10.198 HTX phi nông nghiệp (HTXPNN) với tỷ lệ hoạt động hiệu quả đạt 56%.

Doanh thu bình quân của các HTX đạt 3.536 triệu đồng/HTX/năm (giảm 210 triệu đồng, giảm 5% so với năm 2022). Lãi bình quân một HTX năm 2023 đạt 324 triệu đồng/HTX/năm (tăng 13 triệu đồng/HTX/năm, tăng 4% so với năm 2022). Thu nhập bình quân của một lao động thường xuyên trong HTX năm 2023 là 59 triệu đồng/người/năm (tăng 4 triệu đồng, tăng 7% so với năm 2022).

Tổng số cán bộ quản lý HTX ước đạt gần 126 nghìn người, tăng gần 9.000 người, tăng 7,6% so với năm 2022. Trong đó, số cán bộ quản lý HTX đạt trình độ sơ, trung cấp chiếm gần 36% trong tổng số với hơn 45 nghìn người, số cán bộ quản lý HTX đạt trình độ cao đẳng, đại học hơn 29 nghìn người (tương đương 23% trong tổng số cán bộ quản lý HTX, vượt so với kế hoạch).

Tình hình phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã theo ngành, lĩnh vực chủ yếu:

Lĩnh vực nông nghiệp: Năm 2023, tình hình chính trị - xã hội và kinh tế vĩ mô của Việt Nam tiếp tục ổn định, các giải pháp bình ổn nguyên nhiên liệu đầu vào của Chính phủ phát huy tác dụng và nhu cầu tiêu dùng của thị trường trong nước và quốc tế từng bước được khôi phục, đã tạo đòn bẩy cho các HTXNN phát triển mạnh cả về chất và lượng; các HTXNN đã trở thành một mắt xích quan trọng trong phát triển chuỗi giá trị liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ nông sản; là tiền đề quan trọng thúc đẩy hình thành các tổ hợp sản xuất, chế biến, tiêu thụ nông sản quy mô vừa và nhỏ tại nhiều vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa tập trung.

Đến cuối năm 2023, cả nước có 96 Liên hiệp HTXNN và 20.500 HTXNN (tăng 1.069 HTX so với năm 2022); thành lập mới 1.393 HTXNN, giải thể 245 HTXNN đã ngừng hoạt động hoặc hoạt động không hiệu quả.

Tổng số thành viên tham gia HTXNN khoảng 3.793 nghìn thành viên với khoảng 1.570 nghìn lao động làm việc thường xuyên (trong đó có 357.107 lao động đồng thời là thành viên HTX). Thành viên tham gia LHHTXNN có 532 HTX thành viên; 4.630 lao động làm việc thường xuyên trong LHHTX nông nghiệp.

Doanh thu bình quân của 01 HTXNN đạt khoảng 2.500 triệu đồng/năm. Lãi bình quân HTXNN đạt gần 400 triệu đồng. Thu nhập bình quân của lao động làm việc thường xuyên HTXNN đạt 52 triệu đồng/năm.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, cả nước có 76.517 cán bộ quản lý với 29.496 cán bộ quản lý HTXNN đã qua đào tạo đạt trình độ sơ, trung cấp; 11.798 cán bộ quản lý HTXNN đạt trình độ cao đẳng, đại học trở lên; có 1.718 HTX ứng dụng công nghệ cao, công nghệ số trong sản xuất kinh doanh, tương ứng 13% trong tổng số HTXNN cả nước. Đặc biệt, đã có trên 4.339 HTXNN đảm nhận bao tiêu nông sản, bằng 24,5% tổng số HTXNN.

Các HTXNN đã hỗ trợ phát triển kinh tế hộ theo hướng thúc đẩy liên kết theo chuỗi, theo tiêu chuẩn, quy chuẩn, đảm bảo an toàn thực phẩm, trường tiêu thụ và phù hợp với đặc thù quy mô sản xuất nông nghiệp của Việt Nam, nâng cao chất lượng nông sản hàng hóa. Các HTXNN đã tổ chức áp dụng khoa học kỹ thuật, quy trình sản xuất tiên tiến; tổ chức sản xuất ra các sản phẩm chất lượng, có tiêu chuẩn đáp ứng các yêu cầu của thị trường. Phát triển HTXNN là tiền đề hình thành các vùng sản xuất tập trung quy mô lớn, chuyên canh nông sản chủ lực (tôm, cá tra, lúa gạo, trái cây) gắn với công nghệ chế biến, tiêu thụ theo chuỗi giá trị nông sản. Bên cạnh đó, nhiều khu vực, địa phương đã hình thành các mô hình sản xuất, kinh doanh nông nghiệp kiểu mới (do HTX làm hạt nhân) đáp ứng nhu cầu đa dạng hóa của sản xuất nông nghiệp và yêu cầu của thị trường. HTXNN là tiền đề quan trọng thúc đẩy hình thành các tổ hợp sản xuất, chế biến, tiêu thụ nông sản quy mô vừa và nhỏ tại nhiều vùng sản xuất nông nghiệp tập trung; khắc phục tình trạng sản xuất nhỏ lẻ, manh mún thông qua thúc đẩy tích tụ, tập trung ruộng đất để sản xuất hàng hóa quy mô lớn. HTXNN còn có vai trò: tổ chức đào tạo nghề, tập huấn thành viên về kiến thức sản xuất và hoạt động kinh tế; tổ chức hoạt động hỗ trợ đời sống thành viên khi gặp khó khăn, rủi ro; tạo việc làm cho các thành viên tham gia; tổ chức các hoạt động văn hóa.

Lĩnh vực phi nông nghiệp:

Cả nước có 10.198 HTXPNN (bao gồm: 2.368 HTX công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, 2.613 HTX thương mại – dịch vụ, 1.790 HTX vận tải, 904 HTX xây dựng, 634 HTX môi trường, 1.181 Quỹ tín dụng nhân dân và 708 HTX khác).

Đối với lĩnh vực phi nông nghiệp, hầu hết các loại hình HTXPNN tốc độ tăng trưởng chậm, một số HTX giảm doanh thu, sản lượng so với cùng kỳ năm 2022. Có khoảng 37,1% HTXPNN (thuộc một số lĩnh vực như HTX xây dựng, HTX giao thông vận tải, HTX chợ, HTX sản xuất chế biến các sản phẩm từ gỗ rừng trồng) có doanh thu giảm so với cùng kỳ năm 2022.

Các Quỹ tín dụng nhân dân hoạt động ổn định; có nhiều biện pháp tích cực để phát triển thành viên, tăng nguồn vốn đầu tư phục vụ sản xuất kinh doanh phù hợp các địa bàn khác nhau. Quỹ tín dụng nhân dân, Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX ở trung ương và địa phương đã khẳng định được vai trò trong việc đáp ứng nhu cầu về vốn cho các HTX đầu tư sản xuất kinh doanh, hạn chế việc cho vay nặng lãi, hỗ trợ thành viên phát triển sản xuất kinh doanh, tạo việc làm./.

                                                                                 Trịnh Minh