Xe tăng T59, số hiệu 377 đang được trưng bày tại Khuôn viên tượng đài Chiến thắng Đăk Tô - Tân Cảnh

Xe tăng T59, số hiệu 377 thuộc Trung đội 3, Đại đội 7, Tiểu đoàn 297- Mặt trận Tây Nguyên. Trong chiến dịch Bắc Tây Nguyên Xuân - Hè năm 1972, ngày 24/4 kíp xe tăng 377 gồm: Thiếu úy Trung đội trưởng Nguyễn Nhân Triển; Hạ sỹ, lái xe Trần Quang Vịnh; Hạ sỹ, pháo thủ Nguyễn Đắc Lượng, Hoàng Văn Ái đã chiến đấu và anh dũng hy sinh. Trong trận đánh với kỳ tích 1 chọi 10, kíp xe tăng 377 đã diệt 7 xe tăng M41 của địch góp phần cùng các lực lượng giải phóng hoàn toàn Đăk Tô- Tân Cảnh. 

Xe tăng T59 số hiệu 377 có màu xanh quân sự. Vũ khí trên xe có pháo bắn thẳng 100mm; súng máy phòng không 12,7mm; 02 súng máy 7,62 mm; hai bên tháp pháp có sơn ngôi sao vàng trên nền vòng tròn đỏ nền vàng và số hiệu 377, được sơn màu trắng. Phía bên trái của tháp pháo xe tăng 377 có 01 vết đạn xuyên thủng, 01 vết không xuyên thủng và hàng trăm vết bắn do đạn xe tăng M41 của địch bắn phá trong quá trình chiến đấu.

Ông Lại Hợp Phường – Cựu chiến binh huyện Đăk Tô nhớ lại: Tôi rất vinh dự được tham gia trận đánh lớn ở Đăk Tô – Tân Cảnh từ năm 1972. Tôi tham gia ở hướng Bắc, khi từ Đăk Mốt qua đây khoảng 7h30 – 8h30 phút, thì chúng tôi gặp xe tăng 377. Lúc đó anh em đang làm công tác liệt sĩ và đưa liệt sĩ ra, thì tận mắt nhìn thấy 5 xe tăng của địch bị xe tăng 377 của ta bắn cháy và 1 trận địa ĐKZ, 1 trận địa cối và 2 lô cốt của địch bảo vệ sân bay đều bị xe tăng 377 tiêu diệt, đồng đội xung phong làm chủ trận địa. Tôi chưa thấy có 1 xe tăng nào liền 1 lúc hạ được 9 mục tiêu như xe 377. Kíp xe lập được quá nhiều thành tích, thật là 1 điều diệu kỳ. Việc xe tăng 377 được công nhận là bảo vật quốc gia, không chỉ với bản thân tôi mà đối với nhân dân của huyện Đăk Tô, của tỉnh Kon Tum và toàn lực lượng vũ trang đầu thấy rất tự hào, đúng như ước mong, nguyện vọng bấy lâu.

Ghi nhớ chiến công và tuyên dương công trạng các liệt sỹ, ngày 01/9/2009, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết ký Quyết định phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho kíp xe tăng 377. Ngày 30/1/2023 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 41 về việc công nhận Bảo vật Quốc gia (Đợt 11), trong đó có xe tăng T59, số hiệu 377. Hiện xe tăng đang được lưu giữ và trưng bày tại Khuôn viên tượng đài Chiến thắng Đăk Tô - Tân Cảnh.

Để Xe tăng T59, số hiệu 377 được công nhận là bảo vật quốc gia, ngày 15/4/2021, UBND huyện Đăk Tô đã có tờ trình gửi Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh về đề nghị xây dựng hồ sơ bảo vật quốc gia đối với xe tăng số hiệu 377; khảo sát đánh giá hiện trạng hiện vật Xe tăng T59 số hiệu 377; sưu tầm tài liệu, gặp gỡ nhân chứng lịch sử.

Công tác sưu tầm tài liệu được tiến hành tại Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam, Bảo tàng Quân đoàn 3, Trung đoàn Tăng thiết giáp 273, Bảo tàng Tăng thiết giáp. Đồng thời, gặp gỡ, trao đổi một số nhân chứng lịch sử liên quan đến hiện vật Xe tăng T59, số hiệu 377 tham gia trong chiến dịch Xuân Hè năm 1972 ở Đăk Tô - Tân Cảnh; Khai thác tư liệu, xin ý kiến Viện Lịch sử Quân sự - Bộ Quốc Phòng; Lữ đoàn Tăng 273; Bộ Tư lệnh Tăng thiết giáp; Bảo Tàng Quân đoàn 3; trực tiếp tham vấn các nhân chứng lịch sử như Trung tướng, Tiến sỹ Đoàn Sinh Hưởng - Nguyên Tư lệnh Quân khu 4; Đại tá Phạm Đức Thọ - Nguyên Phó Giám đốc Bảo tàng Quân sự Việt Nam.

Ngày 19/11/2021, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức họp Hội đồng thẩm định hồ sơ hiện vật đề nghị công nhận bảo vật quốc gia đối với Xe tăng T59, số hiệu 377 (lần 1); ngày 24/8/2022, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức Họp Hội đồng thẩm định hồ sơ hiện vật đề nghị công nhận bảo vật quốc gia đối với Xe tăng T59, số hiệu 377 (lần 2).

Trên cơ sở tham gia ý kiến góp ý của các ban, ngành, đơn vị, địa phương, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tiếp tục chỉ đạo Hội đồng thẩm định tiếp thu, chỉnh sửa và hoàn thiện hồ sơ đảm bảo theo quy định. Ngày 14/10/2022, UBND tỉnh có Tờ trình số 156/TTr-UBND gửi Bộ văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc đề nghị công nhận Xe tăng T59 số hiệu 377 là bảo vật quốc gia. Ngày 30/01/2023 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 41/QĐ-TTg về việc công nhận bảo vật quốc gia (Đợt 11), trong đó có xe tăng T59, số hiệu 377.

Cựu chiến binh Nguyễn Thanh Long, 76 tuổi, tổ 4, Khối phố 3, thị trấn Đăk Tô, huyện Đăk Tô cho biết, xe tăng 377 là hiện vật quý, có ý nghĩa giáo dục sâu sắc truyền thống cách mạng. Tuy nhiên, hiện bên trong xe tăng không còn nguyên vẹn. Bây giờ cả nước, cả thế giới mới có cái xe này. Tôi đề nghị nên sửa sang lại bên trong xe tăng - bảo vật quý này. Là vật quý của quốc gia nhưng đồng thời để muôn đời sau anh em, con cháu vào, thấy biết cái xe tăng là như vậy.

Ông Sa Phương - Phó Chủ tịch UBND huyện Đăk Tô cho biết, Xe tăng T59 số hiệu 377 hiện đang lưu giữ và trưng bày tại Khuôn viên tượng đài Chiến thắng Đăk Tô - Tân Cảnh là hiện vật quý, có ý nghĩa giáo dục sâu sắc truyền thống cách mạng đối với các tầng lớp nhân dân và khách quốc tế, là vật chứng xác thực ghi dấu chiến công to lớn của quân và dân ta nói chung và bộ đội Tăng thiết giáp nói riêng trong công cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Đây là hiện vật quý, độc bản, có giá trị ý nghĩa lịch sử quan trọng đối với sự nghiệp đấu tranh và giải phóng dân tộc.

Dương Nương